Fekal Transplantasyon; Diğer Adıyla Gaita Nakli
Fekal transplantasyon yani gaita (dışkı) nakli son yıllarda dünya tıp gündemini meşgul ediyor. Gaita naklinin hastalıkların tedavisinde kullanım alanı gittikçe genişliyor. Türkiye’de gaita naklini ilk yapan doktorlardan birisi Prof. Dr. Ahmet Uygun birçok hastalığa karşı insanlığın yeni umudunun gaita nakli olduğunu söylüyor. Gaita nakli hakkında araştırmalar ise dünyada hız kesmeden devam ediyor.
Vücudumuzda bizimle birlikte yaşayan mikroorganizmaların bütününe mikrobiyota denir. Bizimle yaşayan ve sayısı 100 trilyonu aşan bu canlıların %70’den fazlası bağırsaklarda bulunur. Bağırsak mikrobiyotasının ‘vücudun ikinci beyni’ olarak tanımlanması bağırsaklara düşen rolün önemi gösteriyor bu da gaita nakline olan ilgiyi artıyor.
Tıp uzmanları dışkı naklinin tıbbın ve insanlığın geleceği açısından önemli olduğunu söylüyorlar. Yine uzmanların ‘hastalıkların çaresinin gaitada olabileceğine’ dair öngörüleri var. Yöntemin sadece tedavi amaçlı değil, hastalıklardan korunmada da faydalı olabileceği belirtiliyor.
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Tıp Fakültesi’nden Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Uygun Türkiye’de gaita nakli çalışmalarıyla tanınıyor. Kendisi dünyadaki ilk ‘Multiple Sklerozda (MS) gaita nakli araştırması’na imza atanlardan birisi. Prof. Dr. Ahmet Uygun “Gaita naklini tıbbın ve insanlığın geleceğinde kesin olarak birçok hastalıkta önleyici ve tedavi edici bir yöntem olarak görüyorum” diyor.
GAİTA NAKLİ NASIL YAPILIYOR?
Sağlıklı bireyin bağırsaklarındaki dışkı kolonoskopi ya da dışkılama yöntemi ile alınıyor ve bir solüsyon hazırlanıyor. Daha sonra bu solüsyon kolonoskopi, endoskopi, sigmoidoskopi, lavman veya nazogastrik yöntemle hasta bireyin bağırsağına yerleştirilmektedir.
DAHA ÇOK KONTROLLÜ ÇALIŞMAYA İHTİYAÇ VAR
Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Sevda Soydan’a göre de bağırsakları bu kadar önemli kılan şey; ağız, deri ve üreme organında da bulunan mikroskobik canlıların %70’den fazlasının bağırsaklarda yer alması.
“Bağırsaklardaki bakterilerin sayı ve çeşitliliğindeki değişikliklerin, pseudomembranöz enterokolit ve ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıklarından tutun, alerji, Parkinson, Alzheimer, MS, depresyon, otizm, obezite, diyabet ve kansere kadar varan hastalıklara sebep olduğunun düşünülmesi, mikrobiyotayı önemli kılıyor. Tüm tedavilere rağmen yanıt alınamayan vakalarda mikrobiyotanın değiştirilmesi ile ilgili çalışmalarda olumlu sonuçların yayınlanması ise konuyu daha dikkat çekici hale getirmiştir. Fakat daha çok kontrollü çalışmaya ihtiyaç vardır.”
DÜNYADA DIŞKI BANKALARI KURULDU
Dünyada şu anda onlarca hastalığın tedavisinde dışkı nakli deneniyor. Hatta ülkeler gaita bankaları kuruyor. Şu ana kadar Amerika’da 2, Hollanda’da 1 gaita bankası kuruldu.
TÜRKİYE’DE GAİTA NAKLİNİ İLK YAPAN YER
Eski GATA Gastroenteroloji Bilim Dalında, yeni adı ile SBÜ Gülhane Tıp Fakültesi Gastroenteroloji kliniğinde Türkiye’de ilk kez gaita nakli yapıldı.
GAİTA NAKLİ KİMLERE YAPILABİLİR?
Prof. Dr. Uygun, bu işlemin kimlere yapılabileceğine dair, “Gaita nakli, bilinci yerinde olan herkese yapılabilir. Alıcının gaitasında ve kanında enfeksiyon varsa tedavi edildikten sonra gaita nakli yapılmalıdır. Donör çeşitli testler ile sağlıklı olduğu teyit edilmiş, hastanın yakını ya da herhangi 3. bir kişi olabilir, cinsiyet fark etmez” değerlendirmesinde bulunuyor.
Donör olmak için bazı kriterleri karşılamak gerekiyor.
1-Herhangi bir bulaşıcı hastalığın olmaması
2-Riskli cinsel birleşme yaşanmamış olması
3-Salgın hastalıkların olduğu ülkelere yakın zamanda gidilmemiş olması
4-Son 3 ay içerisinde antibiyotik kullanılmaması
5-Kronik bir hastalığın olmaması kriterlerden bazıları
DIŞKI NAKLİ 32 HASTALIĞIN TEDAVİSİNDE KULLANILABİLİR
İşlemin anestezi altında, hasta hiçbir şey hissetmeden yapıldığını aktaran Dr. Uygun’un, tedavisinde gaita nakli uygulanabilen hastalıklara dair verdiği listede 32 hastalık var:
En sık kullanılan endikasyonlar:
1- Çocukluk ve erişkinde kronik psödomembranöz enterokolit ishal,
2- Erişkinlerde ülseratif kolit ve crohn hastalığı,
3- İrritable bağırsak sendromu-spastik kolon,
4- Kronik ishal/kronik kabızlık,
5- Kronik yorgunluk sendromu,
Metabolik Hastalıklar:
6- Tip-1 ve Tip-2 diyabet,
7- Obezite,
8- Alkolik olmayan karaciğer yağlanması,
9- İnsülin direnci.
Nörolojik Hastalıklar:
10- Multiple skleroz,
11- Otizm,
12- Parkinson hastalığı,
13- Miyoklonik distoni,
14- Alopesi denilen saç dökülmesi,
15- İdiopatik trombositopenik purpura,
16- Ateroskleroz ve iskemik kalp hastalığı,
17- Kolelitiyazis (safra kesesi taşları),
18- Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF),
19- Ağız kokusu (halitosis),
20- Astım,
21- Artrit,
22- Egzema,
23- Fibromiyalji,
24- Bahar nezlesi/saman nezlesi,
25- Hiperkolesterolemi,
26- Duygu durum bozuklukları,
27- Hepatik ansefalopati,
28- Çölyak hastalığı,
29- Hashimato troiditi,
30- Oksalik asit içeren böbrek taşları.
Ayrıca;
31 – Kolon polipleri ve kolon kanseri,
32- Mide kanseri ve lenfomalar.
GAİTA NAKLİNİN YAN ETKİSİ VAR MI?
Bu soruya Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Sevda Soydan, “Gaita transferinden sonra 4-5 gün süren duyarlılık, şişkinlik, gaz, kramp, ateş gibi komplikasyonlar olabilir. Fakat uzun dönem sonuçları ile ilgili henüz elimizde veri yok” diyor.
Prof. Ahmet Uygun, bu konuyla ilgilenen merkezlerin en çok merak ettiği noktanın da dışkı naklinin uzun dönem komplikasyonları olduğunu belirtiyor.
