Bir Garip Gökyüzü Hikayesi: Vecihi Hürkuş

Vecihi Hürkuş denildiğinde ilk aklınıza ne geliyor? Neşeli Günler filminde evin tepesinde uçan, ısrarcı, inatçı, kararlı, sırılsıklam aşık Vecihi mi geliyor? Kulaklarınızda aşağıdaki dizeler çınlıyorsa başka Vecihi aklınıza geldi.

“Kara vicdanlı adam…
Her zaman ızdırap verdin
Beni bir gün güldürmedin
Mermametin yok mu senin?
Kara vicdanlı”

Bazıları Vecihi karakterinin Vecihi Hürkuş’tan esinlendiğini söylüyor ama gerçeği kim bilir? Bildiğimiz tek şey Neşeli Günler’in Vecihi’si Fikret’e nasıl aşıksa Vecihi Hürkuş da asumana o kadar aşık, ısrarcı, tutkulu, kararlı. Filmin sonunda Vecihi sevdiğine, hayallerine kavuştu. Peki Vecihi Hürkuş kavuşabildi mi?

Vecihi Hürkuş 6 Ocak 1896’da İstanbul’da doğmuştur.Babası gümrük müfettişi Faham Bey, annesi Zeliha Niyir Hanım’dır.Üç çocuklu ailenin ortanca çocuğudur.
1912 yılında eniştesi Kurmay Albay Kemal Bey’in yanında Balkan Harbi’ne gönüllü olarak katılır.Harp sonunda Beykoz Serviburun’da bulunan esir kampına kumandan olarak atandı.

Vecihi tayyareci olmak, uçmak istiyordu. Yaşı küçük olduğundan Tayyare Makinist Mektebi’ne alındı.Eğitimini tamamlayıp astsubay olarak mezun oldu.Makinist olarak 1. Dünya Savaşı’nda görev aldı daha sonra yaralanıp İstanbul’a döndü.Yeşilköy’deki Tayyare Mektebi’ne girerek, eğitimini tamamlayıp pilot oldu.

Kafkas Cephesi’nde Düşman Uçağını Düşüren İlk Türk Pilotu
1917’de Kafkas Cephesi, 7. Tayyare Bölüğü’ne atandı.Kafkas Cephesi’nde bir Rus savaş uçağı düşürdü.Kafkas Cephesi’nde ‘Düşman Uçağını Düşüren İlk Türk Pilotu’ ünvanını aldı.
Hava muharebesinde yaralanarak düşünce uçağının Rusların eline geçmemesi için yaktı.Kendisi ise Ruslara esir düştü.Esir tutulduğu Nargin Adası’ndan yüzerek kaçmış ve ülkeye geri dönmüştür.

Av Uçağı Tasarımı

1918 yılında 9. Harp Tayyare Bölüğü’nde görevliyken bir av uçağı tasarımı yapmış ama bu proje Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasıyla yarım kalmıştır.

Kurtuluş Savaşı’nın İlk ve Son Uçuşu

Hürkuş Kurtuluş Savaşı’na gönüllü olarak katıldı.Kurtuluş Savaşı’nın ilk ve son uçuşunu yapan pilottur.Savaş süresince başarılı keşif uçuşları yaptı.Aynı zamanda bir Yunan uçağı düşürdü.Aynı zamanda İzmir hava meydanına ilk giren kişidir.
Bu başarıları karşılığında Vecihi Hürkuş’a TBMM tarafından kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ve üç ayrı Takdirname verildi.Türkiye Cumhuriyeti tarihinde üç Takdirname ile ödüllendirilen ilk ve tek insan Vecihi Hürkuş’tur.

Türkiye’nin İlk Uçak Tasarımcısı ve Üreticisi

Hürkuş savaştan kalan hibe Yunan uçak motorlarından yararlanarak projesini tamamlamış ve uçağına Vecihi K VI adını vermiştir.
28 Ocak 1925’te Vecihi K VI ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Ama Vecihi Hürkuş ödüllendirilmek yerine cezalandırıldı.Uçuş için izin alacak bir kurum olmadığı halde Hürkuş izinsiz uçtuğu için cezalandırıldı.Bu olaylardan sonra Hürkuş Hava Kuvvetleri’nden ayrıldı.

İlk Türk Sivil Uçağı ‘Vecihi K-XIV’

1930 yılında Kadıköy’de bir keresteci dükkanı kiraladı. 3 ay içerisinde kendisinin ikinci, Türkiye’nin ise ilk Türk sivil uçağını ‘Vecihi K-XIV ‘ yaptı.İlk uçuşunu İstanbul’da halka ve basın topluluğuna yapmıştır.Daha sonra Ankara’ya uçmuş ve bir gösteri de orada yapmıştır.Uçabilirlik sertifikası için İktisat Bakanlığı’na müracaat etmiştir. 14 Ekim 1930’da gelen cevap şu şekildedir; “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir”
Bakanlık devreye girmiş, uçağa uçabilirlik sertifikasını almak için uçağın Çekoslovakya’ya gönderilmesine karar verilmiştir. Uçak sökülerek demiryoluyla Çekoslovakya’ya taşınmış ve oradan uçuş müsadesi alınmıştır.

İlk Türk Sivil Tayyare Mektebi

21 Nisan 1931’de ilk Türk Sivil Tayyare Mektebi’ni kurar. İkisi kız olmak üzere 12 öğrencisi vardır.Okulun amacı Türk gençliğine havacılığı sevdirmek ve pilot kuşaklar yetiştirerek ülkenin yedek hava gücü olmaktı. Türkiye’nin ilk kadın pilotu olan Bedriye Tahir Gökmen bu okulda yetişmiştir.Okul daha sonra hem maddi sıkıntılardan hem de öğrencilerin diplomalarına denklik verilmemesinden dolayı kapanmıştır.

İki Yılda Mühendis Olunmaz

1937 yılında Türk Hava Kurumu Vecihi Hürkuş’u Weimar Mühendislik Mektebi’ne gönderilmiştir ve 2 yıl içinde mezun olmuştur.Ülkeye döndüğünde Bayındırlık Bakanlığı’na başvuru yapıp diplomasına denklik istediğinde yetkililer ‘İki yılda mühendis olunmaz’ diyerek eğitimini kabul etmemişlerdir.Diplomasını Danıştay kararı ile kabul ettirir. Bu sırada Türk Hava Kurumu yönetimi değişmiş, Hürkuş’un vazifesi başka birine verilmiştir.

Dergiden Jübileye

1947 yılında Kanatlılar Birliği’ni kurdu.Gençler büyük ilgi gösterdi.Hatta Kanatlılar adında bir dergi de çıkarttılar ama ömrü uzun olmadı.
1951 yılında arkadaşlarıyla havadan zirai ilaçlama yapmak için Türk Kanadı adında şirket kurdular.Ortaklar arasında çıkan sorunlar üzerine Hürkuş şirketten ayrılır.
1952 yılında reklamcılık yapmak için İngiltere’den bir uçak aldı.Bu uçak ile değişik şirketlerin reklamlarını yaptı.
1954 yılında Türk Havacılar Bayramı adıyla görevinin kırkıncı yılında jübilesini yaptı.

İlk Sivil Havayolu Şirketi

29 Kasım 1954’te Hürkuş Havayollarını kurdu.Hürkuş Havayolları Türkiye’nin ilk sivil havayolu şirketidir.Türk Hava Yolları’nın elden çıkardığı 8 uçağı Ziraat Bankası’ndan kredi çekerek almış, kendi filosunu kurmuştur.Ancak sabotajlar, uçakların parçalanması ve uçuşların sebepsiz yere iptal edilmesi gibi nedenlerden dolayı Hürkuş Havayolları iş hayatına devam edemedi.

Hayatının son zamanlarında çok sıkıntı çekmiştir.Uçamaz durumdaki uçakların sigorta giderleri ve faizleri de borcuna eklenmiştir.Vatana hizmetten dolayı bağlanan maaşına bile borçlarından dolayı haciz koyulmuştur.
16 Temmuz 1969’da geçirdiği beyin kanaması sonucu Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde hayatını kaybetti.

Pilot&Mühendis&Öğretmen&Girişimci Vecihi Hürkuş’u saygıyla anıyoruz.Çoğu insanın hayal bile edemeyeceği şeylerin peşinden tutkuyla giden, pes etmeyen, deneyen ve başaran bir insana saygı duymayıp ne yapabiliriz ki?